Saan tɛmɛninw na, lignite ye mɔgɔw hakili sama kosɔbɛ jamana kɔnɔ ani jamana wɛrɛw ka suguw la i n’a fɔ kuran kura min saniyanin lo ani a be baara kɛ ka ɲɛ. A ka baara kɛcogo ɲɔgɔn tɛ yen, o b’a to a be nafabaw yira iziniw ni siwili yɔrɔw la, ani ka kɛ laada sɔngɔ gwɛlɛ nɔnabila ye. Nin barokun bena lignite ka baara don a la ka bɔ jeni cogoyaw, sigida baarakɛcogo ani baarakɛcogo nafaw la.
Lini ye semi-coke fɛn ye min furakɛra ni frare-tempitiri baarakɛcogo ye. A ka karibɔni hakɛ ka ca, a be ni fɛɛn dɔgɔman ye, a be to ka yɛlɛma yɛlɛma, ani a be kalori hakɛ min na, o ye 5500{{4}7000 kcal/kg ye, o min ka surun thermal sɔngɔ ɲuman hakɛ la. Ni an y’a suma ni laada sɔngɔ ye, ka lignite jeni ka ban, a ka funteni be se ka baara kɛ ka ɲɛ ani a be se ka kuran nɔgɔw dɔgɔya ka ɲɛ.
Lamini baara ta fan fɛ, lignite be ni nafa ɲumanw ye. A ka yɛlɛmafɛnw kosɔn, sisi, sufurudi ani azɔti oksidi minw be bɔ jeni wagati la, olu ka dɔgɔ kosɛbɛ ka tɛmɛ sɔngɔri gansan kan. Sɛgɛsɛgɛli kunnafoniw b’a yira ko lignite ka fɛnw bɔli be se ka dɔgɔya ni 60% ɲɔgɔn ye, kibiri diwɔsidi bɔli be se 50% ɲɔgɔn ma, ani azɔti oksidi bɔli 30% ɲɔgɔn na, o min be bɛn ni diɲɛ lamini sariyaw ye ani a be bɛn ni yɔrɔw ye minw ka ca ni yɔrɔ wɛrɛw ye.
Lignite ka baara kɛcogo fana be yira a ka se ka yɛlɛma cogo barikaman na. A ka kɛ izini ka kilonw ye, ka mugu yɛlɛma, walima ka si siwili tobili kɛ, a be se ka laada sɔngɔ yɛlɛma. A be se ka baara kɛ cogo ɲuman na ani a man nɔgɔ ka kɛ, o be se ka baarakɛminanw ka baara wagati janya ani ka dɔ bɔ u ladonni musakaw la. Ka fara o kan, lignite marali n’a tacogo ka nɔgɔ sabu a be se ka yɛlɛma dɔɔni dɔɔni, a man nɔgɔ k’a yɛrɛ minɛ a yɛrɛ ma, ani a latanganin lo.
Komi duniɲa kuru bɛɛ ka kuran labɛnnin be yɛlɛma ka kɛ yɔrɔ saniyanin ye, lignite ka sugu ɲini be to ka yiriwa. A ka baarakɛcogo i n’a fɔ nɛgɛ, kemikɛli ani kuran be to ka caya, ani a be yiriwa dɔɔni dɔɔni fana siwiliw ka sugu la. Siniɲɛsigi la, ni fɛɛrɛw yiriwali n’u ka baarakɛcogo ɲuman ye, lignite ka baarakɛcogo be se ka fisaya tugun, o be se ka kɛ sababu ye ka duniɲa ka kuran yɛlɛmani ani lamini latanga.
Jamana wɛrɛw ka jagokɛlaw fɛ, lignite kɛra kuranfɛn nafaman ye diɲɛ kɔnɔ n’a ka baarakɛcogo ɲuman n’a ka lamini nafaw ye. N’an be lignite ka fɛnw jɛnsɛnni cogoyaw faamu, o bena baarakɛyɔrɔw dɛmɛ ka sugu ka ɲinini faamu ani ka jamanaw ni ɲɔgɔn cɛ jago yiriwa.
